M4 Sherman

Ten temat poświęcony jest czołgowi M4 Sherman - koniowi roboczemu większości armii Aliantów Zachodnich. Najpierw "krótki" opis z Wikipedii:

Historia produkcji

Sherman bazował na podwoziu i wielu podzespołach czołgu M3 Lee, na którym zamontowano wieżę z działem 75 mm. Umożliwiło to szybkie przestawienie się zakładów na produkcje nowego pojazdu. Dlatego w okresie od lutego 1942 r. do końca II wojny światowej wyprodukowano łącznie 49 000 sztuk wszystkich wersji. Używany, między innymi, przez armie USA, Wielkiej Brytanii, Polski, Francji i ZSRR. Zbudowano także wersje specjalne, takie jak: pływającego Shermana DD (Duplex Drive – podwójny napęd), Sherman Crab (z trałem przeciwminowym), Sherman Dozer (czołg inżynieryjny ze spychaczem z przodu - do rozminowywania i prac inżynierskich), Sherman Zippo (Sherman zamontowanym miotaczem ognia zamiast głównego działa), czołgi rozkładające mosty itp.

Produkcję M4 rozpoczęto w lutym 1942 r. i do lipca tegoż roku wszystkie fabryki wytwarzające czołg M3 Lee przestawiły się na jego produkcję. Użyty bojowo został po raz pierwszy przez brytyjską 8 Armię w bitwie pod El Alamein (252 szt). Od lata 1943 r. M4 stał się podstawowym czołgiem średnim aliantów zachodnich w tym (z chwilą wejścia do działań) 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka i 2 Brygady Czołgów 2 Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa. Koniec II wojny światowej, zakończył też produkcję M4 a armie brytyjska i amerykańska zaczęły zastępować Shermany nowszymi konstrukcjami lecz został przekazany lub odsprzedany do wielu krajów świata. Następnie użyty został przez kilka armii (wchodzących w skład sił ONZ) w wojnie koreańskiej oraz przez Francuzów w wojnie indochińskiej. Kolejnymi konfliktami, w których Sherman starł się z innymi czołgami była wojna indyjsko-pakistańska z 1965 r.(wykorzystany przez siły Indyjskie) oraz wojna sześciodniowa z 1967 r.(użyty przez armię Izraela). Ostatnim była wojna Yom Kippur w 1973 r., w której izraelskie Shermany, mocno już zużyte, okazały się doskonałymi celami dla nowoczesnych środków p.panc. (np. kierowanych pocisków rakietowych AT-3 Sagger).

Część izraelskich M4 była uzbrojonych we francuskie działo 75 mm (M-50 SuperSherman) lub w 105 mm (M-51 Isherman). Wiele krajów w Ameryce Południowej używało Shermanów jeszcze długo po wojnie.

Parametry bojowe

M4 Sherman był niezawodnym czołgiem, wyprodukowanym na potrzeby wojny w wielkich ilościach. W momencie wprowadzenia do boju na jesieni 1942 Sherman doskonale dawał sobie radę z czołgami niemieckimi tego okresu. Sytuacja pogorszyła się gdy w miarę postępu wojny Shermany musiały walczyć z cięższymi czołgami niemieckimi typu Tygrys (57 t) i Pantera (45 t), które z natury rzeczy miały nad nimi znaczną przewagę. Różnice te niwelowała do pewnego stopnia przewaga liczebna (na pięć Shermanów przypadała jedna Pantera). Z powodu bardzo małej liczby Tygrysów i stosunkowo małej liczby Panter, spotkania takie zdarzały się raczej rzadko. Tak więc zwykle Shermany działały jako wsparcie piechoty i spisywały się w tej roli bardzo dobrze, nie miały również problemów w walce z najbardziej licznymi niemieckimi czołgami ostatniego roku wojny, średnich PzKpfw IV wersji H i J.

Zła renoma zdobyta przez Shermany w walkach z cięższymi czołgami niemieckimi była też konsekwencją całkowitego braku w armii amerykańskiej czołgów ciężkich aż do ostatnich miesięcy wojny, kiedy wprowadzono do boju pierwsze egzemplarze czołgów M26 Pershing. Dopiero ten czołg, wyposażony w armatę 90 mm, mógł walczyć sam na sam z Panterami, i mieć dobrą szansę przebić pancerz Tygrysów.

Właściwości bojowe Shermana wynikły z dosyć osobliwej amerykańskiej doktryny działań broni pancernej. Pod wpływem sukcesów niemieckiego Blitzkriegu Armia Stanów Zjednoczonych postanowiła zbudować czołg, który mógłby wspierać szybko przemieszczającą się piechotę. Doktryna ta zakładała wykorzystanie lekko opancerzonych niszczycieli czołgów do zwalczania wozów bojowych przeciwnika. W chwili projektowania Shermana nie przewidywano więc użycia go jako głównego pojazdu przeciwpancernego, co najwyżej zaprojektowano go do walki ze znanymi wtedy pojazdami przeciwnika np. PzKpfw III i PzKpfw IV. Z tego też powodu bardziej skuteczne działo 76 mm zaczęto montować na Shermanach stosunkowo późno, instalując je w pierwszej kolejności na niszczycielach czołgów.

W nielicznych pancernych starciach na Pacyfiku, Shermany pod każdym względem przewyższały czołgi japońskie, często strzelając do nich amunicją burzącą, która dosłownie je rozrywała.

Shermany były wyposażone w jednopłaszczyznowe stabilizatory armaty. Były to co prawda urządzenia dość prymitywne, ale znacznie zwiększały celność ognia w czasie ruchu pojazdu

Uzbrojenie

Pierwsze wersje czołgu M4 były uzbrojone w krótkolufowe działo M3 75 mm nadające się głównie do niszczenia piechoty oraz lekko i średnio opancerzonych celów. Z powodu wysokich strat w walkach z niemieckimi czołgami typu Panther oraz Tiger wprowadzono długolufową armatę M1 76mm. Tak uzbrojone Shermany miały w nazwie oznaczenie (76) (równolegle niektóre brytyjskie Shermany zostały uzbrojone w armatę 17-funtową również o kalibrze 76 mm). 1641 czołgów było wyposażonych w haubicę M4 105 mm - zazwyczaj nosiły one oznaczenie (105) w nazwie. Oprócz tego każdy Sherman miał na wyposażeniu karabiny maszynowe kalibru 7,62 mm oraz karabiny maszynowe M2 (ilość karabinów zależała od wersji czołgu). Niektóre Shermany były też uzbrojone w moździerze M3 kalibru 50,8 mm przeznaczone do stawiania zasłony dymnej.

Pancerz

Opancerzenie Shermana było bardzo różne - w zależności od wersji i okresu produkcji. Generalnie produkcja czołgu ze wzmocnionym pancerzem rozpoczęła się z początkiem 1944r.

Grubość w mm/kąt nachylenia w stopniach. 0 stopni oznacza pancerz pionowy zaś 90 stopni oznacza pancerz poziomy.

Wersja M4A1 (okres produkcji - luty 1942-grudzień 1943) posiadała następujące opancerzenie:
Kadłub
Przód (góra): 51/56
Przód (dół): 51/0-45
Boki: 38/0
Tył: 38/0-15
Góra: 19/83-90
Dno: 13-25/90
Wieża
Przód: 76/0-30
Boki: 51/5
Tył: 51/0
Góra: 25/90
Wersja M4A6 posiadała następujące opancerzenie:

Kadłub
Przód (góra): 51/56
Przód (dół): 51-108/0-56
Boki: 38/0
Tył: 38/0-20
Góra: 19/83-90
Dno: 13-25/90
Wieża
Przód: 76-89/0-30
Boki: 51/5
Tył: 51/0
Góra: 25/90
Wersja M4A1(76)W (produkowany od stycznia 1944) posiadała następujące opancerzenie:

Kadłub
Przód (góra): 64/37-55
Przód (dół): 51-108/0-56
Boki: 38/0
Tył: 38/10-20
Góra: 19/83-90
Dno: 13-25/90
Wieża
Przód: 64-89/0-45
Boki: 64/13
Tył: 64/0
Góra: 25/90
Wersja M4A3E2 Jumbo posiadała następujące opancerzenie:

Kadłub
Przód (góra): 100/47
Przód (dół): 114-140/0-56
Boki: 38-76/0
Tył: 38/10-20
Góra: 19/83-90
Dno: 13-25/90
Wieża
Przód: 150-178/0-12
Boki: 150/6
Tył: 150/2
Góra: 25/90

Mobilność

Sherman był czołgiem o dość przeciętnych właściwościach terenowych. Czołg bardzo słabo zakręcał (promień skrętu około 3 razy większy niż w przypadku T-34) i miał ograniczone możliwości pokonywania brodów. Także zdolność pokonywania przeszkód pionowych była stosunkowo niska. Należy pamiętać, że poszczególne wersje pojazdu miały różne możliwości. Poniżej podano wartości skrajne (najlepsze i najgorsze)
Możliwości terenowe czołgu Sherman były następujące:

Prędkość maksymalna
na szosie: 34-48 km/h
w terenie: 29-40 km/h
Zdolność pokonywania brodów : 90-107 cm
Zdolność pokonywania wzniesień: 31" (wedle innych danych do 36")
Zdolność pokonywania rowów: 230-244 cm
Zdolność pokonywania pionowych ścian: 61 cm
Promień zawracania: 19-22,5 metrów
Zasięg 190-240 km

Porównanie z innymi czołgami

W porównaniu do innych czołgów tego typu Sherman wypadał różnie.
Był chwalony za dobrą jakość wykonania, wysoki (jak na czołg) komfort pracy załogi i względnie niską awaryjność. Doceniono także jego podatność na modernizacje i tworzenie wersji specjalistycznych, czego nie da się powiedzieć o czołgu T-34. Właśnie podatność na modernizacje zapewniła temu czołgowi długi żywot np. w Izraelu jako SuperSherman
Wady Shermana były jednak liczne. Największe z nich to dość słabe opancerzenie - szczególnie boki kadłuba (nie dotyczy wszystkich wersji) i słabe uzbrojenie (do czasu wprowadzenia armaty 76 mm). Ponadto Sherman miał dość ograniczone możliwości pokonywania terenu (szczególnie w porównaniu do T-34 i PzKpfw V Panther). Wczesne wersje Shermanów łatwo się zapalały po trafieniu, przez co czołg ten otrzymał od żołnierzy alianckich niechlubne przezwisko "Ronson" (od popularnych w tym czasie zapalniczek); Po bitwie pod El Alamein (gdzie został pierwszy raz użyty) Niemcy nazwali go "TommyCooker" ("Kociołkiem do gotowania Angoli") od "Tommy" - niemieckiego synonimu Anglika. Polscy czołgiści nazwali Sherman'a "Płonącym Grobem". Wada ta została częściowo wyeliminowana poprzez wprowadzenie "mokrych" komór amunicyjnych - określonych przez (W) w nazwie.

Warianty

Różnica miedzy poszczególnymi wersjami polegała na miejscu ich produkcji. Każdy zakład(y) stosował np.: inną jednostkę napędową, co powodowało m.in. różnice w długości pojazdu i kształcie opancerzenia przedziału silnikowego. Silniki o różnej mocy miały oczywiście niebagatelny wpływ na osiągi poszczególnych wersji. Pancerz przedziału bojowego też miewał różny wygląd zależnie od techniki jego wykonania (odlewany lub spawany).

M4- odlewany pancerz, silnik benzynowy moc 400 KM
M4(105 mm)
M4A1- odlewany pancerz, silnik benzynowy moc 460 KM
M4A2- spawany pancerz , silnik Diesla moc 410 KM
M4A3- spawany pancerz, silnik benzynowy moc 500 KM
M4A3 (Haubica 105 mm)
M4A3R3 (miotacz płomieni)
M4A3E2 Jumbo- specjalna wersja ze wzmocnionym pancerzem i poszerzoną trakcją zaprojektowana do atakowania umocnień
M4A3E8 (Easy Eight)- nowe podwozie z systemem resorów HVSS
M4A4- spawany pancerz, pięć zsynchronizowanych benzynowych silników samochodowych o łącznej mocy 425 KM
M4A5- oznaczenie dla kanadyjskiego czołgu Ram II
M4A6- M4A4 z jednym silnikiem benzynowym moc 500 KM

Warianty brytyjskie

Sherman I - M4
Sherman IB - M4 z haubicą 105 mm
Sherman IBY - M4 z haubicą 105 mm i zawieszeniem HVSS
Sherman IC - M4A1 z działem 17 funtowym
Sherman II - M4A1 z działem 75 mm
Sherman IIA - M4A1 z działem 76 mm
Sherman III - M4A2 z działem 75 mm
Sherman IV - M4A3 z działem 75 mm
Sherman IVB - M4A3 z haubicą 105 mm
Sherman IVC - M4A3 z działem 17 funtowym
Sherman V - M4A4 z działem 75 mm
Sherman VC - M4A4 z działem 17-funtowym
Shermany wyposażone w działa 17-funtowe znane są pod nazwą "Firefly"

Firefly VC

Sherman Firefly VC- brytyjska modyfikacja amerykańskiego czołgu średniego M4 Sherman z czasów II wojny światowej

W latach 1942-1945 w ramach programu Lend-Lease do Wielkiej Brytanii wysłano 17 287 czołgów średnich M4 Sherman. Brytyjskie Shermany przeszły chrzest bojowy w 23 X 1942 roku, podczas bitwy pod El Alamein. Angielscy wojskowi postanowili ulepszyć Shermana.

Na początku otrzymał brytyjską radiostację No. 19. na miejscu amerykańskiej radiostacji.Potem Brytyjczycy zaczęli wzmacniać opancerzenie czołgu, wymieniać przyrządy celownicze i obserwacyjne, zmienili silnik, ale najważniejszą modernizacją było dodanie brytyjskiej armaty 17-funtowej, która mu dawała możliwość podjęcia walki z niemieckimi "kociakami"(PzKpfw VI Tiger i PzKpfw V Panther). W grudniu 1943 roku Brytyjczycy postanowili zmodernizować 2100 pojazdów, jednak do czerwca 1944 roku zmodernizowano do standardu jedynie 600 pojazdów. Głównym użytkownikiem była Wielka Brytania, ale pewną ilość tych czołgów otrzymały Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie.

T34 Calliope

T34 Calliope - była to montowana na wieżyczce czołgu wyrzutnia rakiet. Składała się z 60 rur i wystrzeliwała rakiety 4,6 cala. Została opracowana w 1943 r. i używana w niewielkich ilościach w różnych jednostkach pancernych Armii Stanów Zjednoczonych w latach 1944-1945.

Warianty:
T34 - Wersja podstawowa. Składała się z 36 rur w dwu rzędach na wierzchu i dwóch grup po 12 rur pod spodem. Używała rakiet 4,6 cala.
T34E1 - Wersja podobna do podstawowej, z tym, że spodnie zestawy składały się z 14, a nie 12 rur.
T34E2 - Zwiększony kaliber rakiet z 4,6 do 7,2 cala, liczba rur w wyrzutni pozostaje taka sama. Użyty w walce w latach 1944-45.

Proszę o komentarze na temat wozu.

Zgadza się, artykuł jest "na żywca". I przyznam się, że tego nie zauważyłem, ale stwierdzenie autora brzmi dośc absurdalnie...